Cato Enstitüsü’nün Aralık 2024’te yayımladığı Human Freedom Index 2024 (İnsan Özgürlüğü Endeksi), ülkeleri kişisel ve ekonomik özgürlük göstergeleri üzerinden karşılaştırıyor. Endeks, dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 98’ini kapsayan 165 ülke ve bölge için 2000 yılından itibaren geriye dönük kıyaslama yapılmasına imkan tanıyor.
Raporda Türkiye’nin endekste 165 ülke arasında 142’nci sırada yer aldığı, 2025 ölçümlerinde ise bu sıralamanın 144’e gerilediği belirtiliyor. Türkiye, 2007’den bu yana özgürlüklerde en sert düşüş yaşayan ülkeler arasında; Çin, İran ve Venezuela ile birlikte anılıyor.
PANDEMİ SONRASI KÜRESEL GÖRÜNÜM
Çalışmada, yeterli verinin bulunduğu son yılın 2023 olduğu kaydedilirken, özgürlüklerin pandemi sonrasında kalıcı biçimde zayıfladığına dikkat çekiliyor. Rapora göre özellikle ifade özgürlüğü, örgütlenme ve toplanma alanlarında gerileme sürerken, hareket özgürlüğü ile "sound money" ve “sağlam para” göstergelerinde de düşüşler öne çıkıyor.
Endeksin 0 ile 10 arasında ölçülen puanlamasında, küresel ortalama özgürlük puanının 2019’da 6,97 iken 2020’de 6,75’e, 2021’de 6,72’ye gerilediği; 2022’de 6,81’e yükselen ortalamanın 2023’te aynı seviyede kaldığı aktarılıyor.
ÖZGÜRLÜK DAĞILIMI VE İLK 10 ÜLKE
Endeks, özgürlüklerin dünyada eşitsiz dağıldığına işaret ediyor. Verilere göre dünya nüfusunun yüzde 13,8’i en özgür ülkelerin yer aldığı üst çeyrekte yaşarken, yüzde 39,4’ü en alt çeyrekte bulunuyor.
Raporda en özgür 10 ülke; İsviçre, Danimarka, Yeni Zelanda, İrlanda, Lüksemburg, Estonya, Finlandiya, Çekya, Hollanda ve Avustralya olarak sıralanıyor.
Türkiye’nin 144’üncü sırada yer aldığı listede, alt grupta Suudi Arabistan (148), Çin (149), Rusya (152), Venezuela (159) ve İran (164) gibi ülkeler de bulunuyor.
Rapor, özgürlük düzeyi ile kişi başına gelir arasında güçlü bir ilişki bulunduğunu da aktarıyor. Buna göre en özgür ülkelerde ortalama kişi başına gelir 53.635 dolar, en az özgür ülkelerde ise 14.201 dolar seviyesinde yer alıyor.