Resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 11. Yargı Paketi ile 90 bin mahkuma tahliye yolu açılıyor.
31 Temmuz 2023 tarihinden önce suç işleyen ancak hüküm kesinleşmediği için o dönemde çıkarılan kanundan yararlanamayan ilk başta yaklaşık 55 bin, ikinci etapta 90 bin hükümlünün cezaevinden çıkmasını sağlayacak düzenlemenin de yer aldığı teklif, 38 maddeyle Genel Kurul'a sunulmuştu.
Ancak Genel Kurul'da verilen önergelerle '5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’a ilişkin Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) verdiği iptal kararları dikkate alınarak hazırlanan düzenlemeleri içeren 30, 31 ve 32'nci maddeler tekliften çıkarılırken, 5 madde de ihdas edildi.
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde (TBMM) yaşanan tartışmaların ardından Covid düzenlemesinin kapsamı daraltılırken, depremde yakınlarını kaybedenlerin mücadelesi ile deprem suçluları da kapsam dışına çıkarılmıştı.
CEZA MUHAKEMESİNDE BÖLGE ADLİYEYE GENİŞ YETKİ
Pakette yalnızca infaz ve af niteliğindeki hükümler yer almıyor. Ceza Muhakemesi Kanunu başta olmak üzere birçok kanunda da değişiklik öngörülüyor.
Bölge adliye mahkemelerinin bozma yetkisinin kapsamı genişletiliyor. İlk derece mahkemesi kararlarında hukuka aykırılık tespit edilmesi halinde, bölge adliye mahkemesi ceza daireleri tarafından bozma kararı verilebilmesine imkân tanınıyor.
Ceza Muhakemesi Kanunu’na eklenen düzenlemeyle, uzlaşmanın sağlandığı “hakaret” suçu dosyaları, bu suçun uzlaştırma kapsamından çıkarıldığı gerekçesiyle ön ödeme kapsamına alınamayacak ve uzlaştırma hükümlerine göre sonuçlandırılacak. Soruşturma veya kovuşturma aşamasında olup da hükmün yürürlüğe girdiği tarihte uzlaşmanın sağlanmadığı dosyalar bakımından ise ön ödeme hükümleri uygulanacak.
ESNAF TARİFELERİNE MERKEZİ ONAY
Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanunu’nda yapılan değişiklikle, esnaf ve sanatkarların ürettiği mal ve hizmetlere ilişkin fiyat tarifeleri için yeni bir onay mekanizması getiriliyor.
Buna göre tarifeler, bağlı bulunulan odalar tarafından hazırlanacak; odanın üyesi olduğu Birlik yönetim kurulu, tarife kendisine sunulduktan sonra 30 gün içinde onay veya ret kararı verecek. Ticaret Bakanlığı görüşüne tabi tarifelerde bu süre, Bakanlığa görüş talebi ulaştığı gün duracak ve görüşün Birliğe iletilmesinden sonra işlemeye devam edecek.
Onaylanan tarifeler, mülki idare amirliği, belediye ve ilgili odaya 7 gün içinde bildirilecek; itiraz gelmemesi halinde 15 gün sonra yürürlüğe girecek. Fiyat tarifeleri, uygulanabilecek azami fiyatları gösterecek.
İtiraz edilen veya Ticaret Bakanlığı’nın olumsuz görüş bildirdiği tarifeler, uzlaşma komisyonu tarafından mevcut maliyetler, ortalama kâr marjları ve Orta Vadeli Program’daki enflasyon hedefleri dikkate alınarak yeniden değerlendirilecek.
ÖRGÜT SUÇLARINA VE ÇOCUK KULLANIMINA AĞIRLAŞTIRMA
Teklifte, suç örgütleriyle mücadeleye yönelik cezalar da ağırlaştırılıyor.
Örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarda çocukların araç olarak kullanılması halinde, örgüt yöneticilerine verilecek cezalar yarısından bir katına kadar artırılacak.
Ayrıca, “Suç işlemek amacıyla örgüt kurma” suçunun ceza sınırları da yükseltiliyor. Buna göre, örgüt kuran veya yöneten kişilere verilecek hapis cezasının alt sınırı 4 yıldan 5 yıla, üst sınırı ise 8 yıldan 10 yıla çıkarılıyor. Örgüt üyeleri için öngörülen cezalarda da üst sınır 4 yıldan 5 yıla yükseltiliyor; örgütün silahlı olması halinde verilecek ceza, mevcut hükümlerden daha ağır hale getiriliyor.
KAMU İHALELERİNDE BEDEL İADESİ DÜZENLEMESİ
Kamu İhale Kanunu’nda yapılan değişiklikle, itirazen şikâyet başvuru bedeline ilişkin yeni bir sistem getiriliyor.
Başvuru dilekçesinde yer verilen iddialar üzerinden belirlenecek haklılık oranına göre, Kurul kararıyla başvuru bedelinin ilgili kısmının başvuru sahibine iade edilmesi mümkün olacak. Ancak başvurunun reddedildiği, eşit muamele ilkesine aykırılık gerekçesiyle ihalenin iptaline veya düzeltici işlem belirlenmesine karar verildiği durumlarda bedel iadesi yapılmayacak.
Doğal afet gibi mücbir sebepler nedeniyle feshedilen sözleşmelerde, ilk sözleşme bedelinin tamamlanmayan kısmına karşılık gelen tutarın iadesine de imkân tanınacak. Bu kapsamda bedel iadesi süreçleri için 30’ar günlük başvuru ve ödeme süreleri öngörülüyor. Söz konusu hükümlerden bazıları 26 Aralık 2025 itibarıyla yürürlüğe girecek.
DOLANDIRICILIK DAVALARINDA GÖREV UYUMU
Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’da yapılan değişiklikle, “dolandırıcılık” ve “nitelikli dolandırıcılık” suçlarına bakan mahkemeler arasındaki görev uyuşmazlıklarının önüne geçilmesi amaçlanıyor.
Buna göre, “dolandırıcılık” suçunun yargılaması asliye ceza mahkemelerinde yapılacak. Değişikliğin yürürlüğe girdiği tarihte ağır ceza mahkemelerinde görülmekte olan davalarda veya istinaf ya da temyiz aşamasındaki dosyalarda, mahkemenin görevi değiştiği gerekçesiyle görevsizlik veya bozma kararı verilemeyecek; bu dosyalar, kesin hükme bağlanıncaya kadar eski kurallara göre görülmeye devam edilecek.
TCK’DE “AKIL HASTALIĞI” VE TEDBİR SÜRELERİ
Türk Ceza Kanunu’nun “Akıl hastalığı” başlıklı hükmünde yapılan değişiklikle, kısmi akıl hastalığı bulunan kişiler hakkında hem cezanın infazı hem de akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirleri birlikte uygulanabilecek.
Ağırlaştırılmış müebbet veya müebbet gerektiren suçlarda, akıl hastalarının sağlık kurumlarında geçireceği süre en az 1 yıl, üst sınırı 10 yıldan fazla olan hapis cezalarında ise en az 6 ay olacak.
SOSYAL MEDYADA “HAKARET”E ÖN ÖDEME
Anayasa Mahkemesi kararları doğrultusunda, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü iletiyle işlenen “hakaret” suçu ön ödeme kapsamına alınıyor. Böylece sosyal medya üzerinden işlenen hakaret suçlarında, ön ödeme kurumunun daha etkin şekilde kullanılması hedefleniyor.
Kamu görevlisine, görevi nedeniyle işlenen hakaret suçlarında ise ön ödeme hükümleri uygulanmayacak, bu suçlar için genel hükümlere göre kamu davası açılabilecek.
TAKSİRLE YARALAMANIN CEZASI ARTIRILIYOR
Taksirle yaralama suçuna ilişkin hapis cezalarının sınırları yükseltiliyor.
Buna göre, bir kişinin yaralanmasına neden olan taksirli fiillerde hapis cezasının alt sınırı 3 aydan 4 aya, üst sınırı 1 yıldan 2 yıla çıkarılıyor. Fiilin birden fazla kişinin yaralanmasına yol açması halinde alt sınır 6 aydan 9 aya, üst sınır ise 3 yıldan 5 yıla yükseltilecek.
Ayrıca “güveni kötüye kullanma” suçunun konusunun motorlu kara, deniz veya hava taşıtı olması, nitelikli hal olarak kabul edilecek ve bu durumda ceza bir kat artırılacak.
“KURUSIKI” SİLAH KULLANIMINA CEZA SIKILAŞIYOR
Kamuoyunda “kurusıkı” olarak bilinen ses ve gaz fişeği atabilen silahlar, “Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması” suçu kapsamına alınıyor.
Yangın çıkaran, bina çökmesine, çığ, sel veya taşkına neden olan ya da silahla ateş eden veya patlayıcı madde kullanan kişilere verilecek hapis cezasının alt sınırı 6 aydan 1 yıla, üst sınırı 3 yıldan 5 yıla çıkarılıyor. Suçun ses ve gaz fişeği atabilen silahla işlenmesi halinde, 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası öngörülüyor. Bu fiillerin toplu bulunan yerlerde işlenmesi durumunda ceza yarı oranında artırılacak.
İNTERNET YAYINLARI VE ERİŞİM ENGELİ KARARLARI
İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’da da önemli değişiklikler yapılıyor.
Yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini düşünen kişiler, içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi için sulh ceza hâkimliğine başvurabilecek.
Sulh ceza hâkimi, ihlalin ilk bakışta anlaşılabildiği durumlarda ayrıntılı inceleme yapmadan 24 saat içinde içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararını verebilecek. Başvuranın talep etmesi halinde, adının ihlale konu internet adresleriyle ilişkilendirilmemesine de karar verilebilecek.
İhlalin ilk bakışta anlaşılamadığı hallerde başvuru reddedilecek. Hâkim, kural olarak yalnızca ihlale konu içeriğe yönelik karar verecek; tüm siteye erişimin engellenmesine ancak URL bazlı engellemenin yetersiz kalması veya içeriğin çıkarılması kararının uygulanmaması halinde, gerekçesi açık yazılmak kaydıyla hükmedilebilecek.
Erişimin engellenmesi kararlarının gereğini yerine getirmeyen erişim sağlayıcılar ve içerik/yer sağlayıcıların sorumluları hakkında 1000 günden 5 bin güne kadar adli para cezası uygulanabilecek.
Günlük erişimi 10 milyondan fazla olan yurtdışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcılarının, içeriğin çıkarılması kararlarını uygulamaması halinde, sulh ceza hâkiminin kararıyla internet trafiği bant genişlikleri önce yüzde 50, ardından yüzde 90’a kadar daraltılabilecek.
ELEKTRONİK HABERLEŞMEDE KİMLİK DOĞRULAMA ZORUNLULUĞU
Elektronik Haberleşme Kanunu’nda yapılan değişikliklerle, abonelik işlemlerinde kimlik doğrulama süreçleri sıkılaştırılıyor.
Artık işletmeciler, elektronik kimlik doğrulama kabiliyeti olmayan kimlik belgeleriyle abonelik kaydı yapamayacak. Kimlik doğrulaması, kimlik belgesi ile yüz veya parmak izi özetine ilişkin biyometrik veriler ya da kimliği doğrulayan şifreler üzerinden gerçekleştirilecek.
Yabancı uyruklu kişiler için kimlik doğrulaması, Göç İdaresi Başkanlığı üzerinden, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) vasıtasıyla yapılacak. Uzaktan doğrulamada kişinin konum bilgisi de BTK aracılığıyla Göç İdaresi’ne aktarılacak.
Diplomatik ve konsolosluk mensupları ile statüsü uluslararası anlaşmalarla belirlenen temsilcilik çalışanları ve aileleri için, Dışişleri Bakanlığı’nın teyidi halinde, bu sıkı koşullar aranmadan abonelik kaydı yapılabilecek.
ABONELİKLERDE YENİ YÜKÜMLÜLÜKLER VE CEZALAR
Geçici kimlik belgesi bulunan vatandaşlardan da yüz veya parmak izi özetine ilişkin biyometrik veri alınacak.
İşletmeciler, 3 ayda bir tüm abonelerin durumunu resmi makamlardan teyit edecek; ölüm, tüzel kişiliğin sona ermesi gibi hallerde aktifliği sona eren abonelerin hat bağlantıları kesilecek.
Gerçek veya tüzel kişi adına açılabilecek hat sayısı BTK tarafından sınırlandırılacak; bu sınırın üzerinde hatta sahip olanlar için belirlenen süreler içinde kapatma veya devir zorunluluğu getirilecek.
Abonelik kayıtlarını güncellemesi gereken yabancı uyruklu kişiler, hükmün yürürlüğe girmesinden itibaren 6 ay içinde işletmeciye başvurmak zorunda olacak. BTK bu süreyi 6 ay daha uzatabilecek. Süresi içinde başvurmayan veya kimliği teyit edilemeyen yabancıların hatları, bir aylık sürenin sonunda işletmeci tarafından şebekeden çıkarılacak.
BTK, belirlediği sayının üzerinde hat kullanan cihazlara hizmet verilmemesini isteyebilecek. Bu yükümlülüklere uymayan işletmecilere, her bir hat veya cihaz başına yüksek tutarlı idari para cezaları uygulanacak.
Ayrıca, işletmecilerin tüketicilerden haksız ücret tahsil ettiğinin tespiti halinde, bu tutarların faiziyle birlikte tüketiciye iadesi zorunlu olacak.
SUÇTA KULLANILAN HATLARIN KESİLMESİ VE BİLGİ PAYLAŞIMI
Türk Ceza Kanunu’nda yer alan nitelikli hırsızlık, dolandırıcılık ve banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması suçlarında kullanıldığı tespit edilen mobil hatların bağlantısı, yürütülen soruşturma kapsamında hâkim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde cumhuriyet savcısının yazılı emriyle kesilebilecek.
Hakim kararı olmaksızın verilen talimat, 24 saat içinde hâkimin onayına sunulacak; hâkim kararını 48 saat içinde açıklamazsa tedbir kendiliğinden kalkacak.
Soruşturma veya kovuşturma kapsamında, cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından işletmecilerden istenen bilgi ve belgelerin 10 gün içinde iletilmesi zorunlu olacak; yerine getirilmemesi veya eksik yerine getirilmesi durumunda 50 bin liradan 300 bin liraya kadar idari para cezası uygulanabilecek.
BİLİŞİM SUÇLARINDA HESAPLARA EL KOYMA USULÜ
Ceza Muhakemesi Kanunu’na, bilişim suçlarıyla elde edilen menfaatin bulunduğu hesapların askıya alınması ve el konulmasına ilişkin yeni bir hüküm ekleniyor.
TCK’da düzenlenen nitelikli hırsızlık, nitelikli dolandırıcılık ve banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması suçlarında makul şüphe bulunması halinde, ilgili banka, ödeme hizmeti sağlayıcısı veya kripto varlık hizmet sağlayıcısı nezdindeki hesaplar 48 saate kadar askıya alınabilecek.
Askıya alma işlemi derhal cumhuriyet başsavcılığına ve hesap sahibine bildirilecek. Cumhuriyet savcısı, hesap sahibinin itirazı üzerine 24 saat içinde karar verecek.
Askıya alınan hesaplarda bulunan menfaatlere hâkim kararıyla veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde savcının yazılı emriyle el konulabilecek. Hâkim kararı olmaksızın yapılan el koyma, 24 saat içinde onaya sunulacak; hâkim 48 saat içinde karar vermezse el koyma tedbiri kalkacak. Suça konu menfaatin mağdura ait olduğunun anlaşılması halinde, iade işlemi soruşturma veya kovuşturma evresinde yapılabilecek.